Motoryką małą nazywamy sprawność dłoni i palców, motoryką dużą sprawność fizyczną
całego ciała.
W odróżnieniu od motoryki dużej, która angażuje mięśnie, ścięgna oraz wiązadła w całymciele, motoryka mała odnosi się jedynie do małych mięśni dłoni i palców. Jest ona niezwykle ważna dla takich aktywności, jak: pisanie, rysowanie, wycinanie, rozpinanie i zapinanie guzików i suwaków, wiązanie sznurowadeł czy też posługiwanie się sztućcami.
Dzięki dobrze rozwiniętym umiejętnościom z zakresu małej motoryki dziecko jest w stanie manewrować ołówkiem, długopisem, pędzlem, sztućcami bądź nożyczkami i dzięki temu pisać, rysować oraz wycinać. Niezwykle istotnym aspektem w rozwoju motoryki małej jest rola
dominującej i nie dominującej ręki.
Intensywny rozwój prawo lub leworęczności, zwanej inaczej lateralizacją, następuje około trzeciego, czwartego roku życia. Powinna być ona ustalona, zanim dziecko pójdziedo szkoły, i całkowicie określona około dziewiątego, dziesiątego roku życia. Podczas gdy rolaręki dominującej przy czynności pisania jest oczywista - ma ona trzymać narzędzie pisarskie i pozwalać nim manipulować, tworząc rysunki bądź znaki liter i cyfr, znaczenie ręki nie dominującej może niektórym wydawać się niejasne. Niemniej jednak także ta ręka wykonuje bardzo użyteczną pracę, ponieważ stabilizuje kartkę, po której dziecko pisze lub z której coś
wycina. Dobra koordynacja pracy obydwu rąk pełni istotną funkcję nie tylko w procesie pisania, ale także przy wykonywaniu wielu codziennych zadań.
Dlaczego odpowiedni uchwyt ołówka jest istotny?
Nieprawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego może powodować napięcie w mięśniach dłonioraz prowadzić do jej zmęczenia, a co za tym idzie zmniejszenia wydajnościni wytrzymałości przy pisaniu bądź rysowaniu. W przyszłości może to doprowadzić nawet douszkodzenia stawów w palcach. Niektóre odmiany nieprawidłowego chwytu obniżają znacząco jakość i czytelność pisma
Co zrobić, jeżeli dziecko nie wykształciło prawidłowego chwytu ołówka?
W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy dziwny sposób trzymania ołówka wpływanegatywnie na jakość graficzną prac wykonywanych przez dziecko (szlaczki, znaki literopodobne bądź litery) oraz obniżenie tempa pracy.Warto również zastosować specjalnie zaprojektowane trójkątne ołówki bądź ergonomicznenakładki, które „wymuszają" prawidłowy chwyt.Dokonując zakupu takiej gumowej nakładki, należy pokazaćdziecku, jak prawidłowo ułożyć na niej palce, i upewnić się, czytaka pozycja jest dla przedszkolaka wygodna (nie każdanakładka nadaje się dla wszystkich dzieci).Niestety utrwalony, nieprawidłowy chwyt narzędzia pisarskiegojest bardzo trudny do wykorzenienia - prewencja jest więc tutajkluczem do sukcesu!
Jak pomóc dziecku rozwinąć prawidłowy chwyt ?
1. Ustal lateralizację - pozwól dziecku używać preferowanej ręki i zapewnij odpowiednio zaprojektowane narzędzia pisarskie.
2. Zaprezentuj prawidłowe ułożenie palców jeśli trzeba, użyj gumowej nakładki. Trzymaj
ołówek pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym i oprzyj go na palcu środkowym, aby był bardziej stabilny.
3. Dostosuj rozmiar i wagę narzędzia pisarskiego do wieku i sprawności manualnejdziecka - czasami dziwaczny chwyt może wynikać z faktu, iż ołówek bądź długopis,którym posługuje się dziecko, jest zbyt duży i ciężki na jego małą rączkę.
4. Nieustannie stymuluj rozwój małej motoryki poprzez różnorodne zajęcia.
Przykłady ćwiczeń motoryki małej:
swobodne bazgranie na dużych arkuszach papieru, flamastrami,kredkami świecowymi, pastelami
nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków, tasiemek, sznurowadeł przezróżne rzeczy i otwory
wieszanie ubranek dla lalek na sznurku i przyczepianie ich klamerkami dobielizny zamalowywanie dużych powierzchni farbami grubym pędzlem dzieckostoi (nie siedzi) przy stoliku odpowiedniej do jego wzrostu wysokościzamalowywanie obrazków w książeczkach do malowania
kalkowanie obrazków
obrysowywanie szablonów
wciskanie w tablicę korkową pinezek- wyjmowanie ich
zbieranie drobnych elementów (pieniążki, ziarenka, guziczki) dwoma palcamikciukiem i wskazującym,
zbieranie wyżej wymienionych przedmiotów pęsetą
cięcie po narysowanych liniach - prostych frędzelki, - falistych serwetki
wycinanie najpierw prostych, potem nieco bardziej skomplikowanych kształtów zpapieru kolorowego
ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu
wykonywanie drobnych ruchów palcami: spacerowanie palcami po stole, zabawa„idzie kominiarz po drabinie”, naśladowanie gry na pianinie, odtwarzanie rytmupadającego deszczu
modelowanie z plasteliny, modeliny, masy papierowej najpierw kuleczek,
wałeczków; później form bardziej złożonych - zwierząt, postaci ludzkich, liter
stemplowanie i kolorowanie, wydzieranie z kolorowego papieru i naklejanie wydzieranki na papier rysowanie wliniach wzorów literopodobnych i szlaczków, strząsanie wody z palców
zgniatanie kartki papieru jedną ręką w małą kulkę
zabawy pacynką
przyszywanie guzików, szycie prostymi ściegami
krążenia palcami - jednego palca wokół drugiego nieruchomego, wokół siebie obupalców
ćwiczenia dłoni- wymachy, krążenia, uderzenia, pocierania, otwierania, zamykania
ściskanie piłeczek
zwijanie palcami chusteczek, apaszek rysowanie patykiem po ziemi
faliste ruchy ramion - zabawa w przylot i odlot bocianów
przy wolnym chodzie ruchy rąk jak podczas pływania żabką - zabawa w naukępływania
zabawa w pociągi - ruch rąk naśladuje obroty kół
zabawa w pranie, rozwieszanie bielizny i prasowanie
zabawa w gotowanie obiadu - naśladowanie wałkowania ciasta, mieszania gęstejzupy, kręcenia kranem, ubijania piany
rysowanie szlaczków Dennisona
gry w pchełki, bierki, kręgle, bilard stołowy rzucanie woreczków lub piłeczek – ktodalej
toczenie piłki do dołka
przerzucanie piłki średniej wielkości z ręki prawej do lewej i podrzucanie jej razprawą, raz lewą ręką
podbijanie balonika wyłącznie palcami prawej i lewej ręki
wypuszczanie piłeczki tenisowej z ręki w dół i próby chwytania jej w locie, samymipalcami - zanim odbije się od podłogi
"rysowanie" palcami w powietrzu określonego przedmiotu
układanie z elementów geometrycznych postaci ludzkich, zwierząt, domków itp.
układanie z patyczków, na przykład płotów