Wśród najczęściej występujących trudności rozwojowych u dzieci przedszkolnych wyróżniamy zaburzenia percepcji wzrokowej i zaburzenia percepcji słuchowej. Percepcja wzrokowa to zdolność rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych oraz umiejętność ich interpretowania. Na proces spostrzegania wzrokowego może wpływać wadliwa budowa gałki ocznej, powodująca różne wady wzroku mające wpływ na ostrość widzenia. To z kolei powoduje szybsze męczenie się, bóle głowy i oczu, co wywołuje niechęć dziecka do czynności wymagających użycia zmysłu wzroku (czytanie, rysowanie).
Spostrzeganie słuchowe uzależnione jest od sprawnego działania wszystkich części analizatora słuchowego, czyli receptora, drogi słuchowej oraz części ośrodkowej narządu słuchu. U dzieci przedszkolnych zaburzenia słuchu polegają na trudnościach w wyodrębnianiu głosek i sylab ze słów, słów ze zdań, co powoduje nierozumienie poleceń lub niepowodzeń w początkowej fazie nauki czytania. Prócz tego, dzieci źle różnicują dźwięki mowy- nieprawidłowo je wybrzmiewają; mają trudności w scalaniu dźwięków w złożone struktury, w zapamiętywaniu słów, wierszyków, słów piosenek, w koncentracji uwagi na bodźcach słuchowych.
Kolejnym rodzajem trudności rozwojowych są zaburzenia mowy.Wady wymowy, tak często występujące u dzieci przedszkolnych, to trudności, które utrudniają płynną, prawidłową i poprawną wymowę oraz sprawiają trudności w nauce. Rozwój mowy nie u wszystkich przebiega jednakowo. O opóźnionym rozwoju mowy możemy mówić wówczas, gdy słownictwo dziecka jest poniżej wieku chronologicznego, poniżej normy przewidzianej dla danego wieku.
Kolejnym rodzajem trudności rozwojowych u dzieci w wieku przedszkolnym są zaburzenia rozwoju motorycznego. W wieku przedszkolnym najczęściej występującymi zespołami zaburzeń są niezręczność ruchowa całego ciała (motoryki dużej) związanej z użyciem całego ciała oraz niezręczność manualna (motoryki małej) odnosząca się do czynności związanych z używaniem palców i dłoni. Podstawą rozwoju motorycznego jest rozwój fizyczny, który u dzieci najczęściej jest zsynchronizowany z rozwojem psychicznym.
Do zaburzeń procesów wykonawczych należą też zaburzenia lateralizacji i orientacji przestrzennej.Dziecko poznaje przestrzeń wszystkimi zmysłami i całym ciałem. Angażowane są zmysły wzroku, słuchu, dotyku i kinetyczne. Jeśli chodzi o lateralizację, to praworęczność pojawia się częściej niż leworęczność. Silnie ustalona praworęczność ustala się w wieku 2-3 lat, leworęczność zaś w wieku 3-4 lat. W wieku 6-7 lat ustala się ostatecznie dominacja jednej ręki. Jednak u niektórych dzieci proces kształtowania się lateralizacji jest opóźniony, a dominacja ręki ustala się jeszcze w wieku szkolnym. Może też być tak, że występuje brak dominacji. Możemy też wyróżnić lateralizację osłabioną. Wiąże się ona z ogólnym opóźnieniem rozwoju. Dzieci takie są zawsze mniej sprawne fizycznie od swoich rówieśników. Brak dominacji jednej ze stron powoduje utrudnienia w orientacji prawa-lewa strona ciała, co powoduje z kolei trudności z orientacją w przestrzeni, która jest z kolei niezwykle istotna w edukacji matematycznej dziecka.
Kolejny rodzaj trudności to zaburzenia nerwicowe. U dzieci w wieku przedszkolnym najczęściej pojawiają się nerwice narządowe. Jedne z nich, czyli zaburzenia łaknienia polegają na odmawianiu jedzenia lub nawykowych wymiotach spowodowanych sytuacjami konfliktowymi w domu lub błędami wychowawczymi- przymusowym karmieniu, zabawianiu podczas karmienia, nieuwzględnianiu sygnałów dotyczących głodu lub sytości, wmuszania nielubianych przez dzieci pokarmów.
Kolejne, czyli moczenie mimowolne w normalnych sytuacjach powinno ustąpić od 3. r. ż. kiedy to dzieci umieją już kontrolować oddawanie moczu. Jeśli występuje nadal u dzieci starszych może być wynikiem zbyt trudnych sytuacji, zmiany trybu życia, poczucia zagrożenia.
Zaburzenia snu również występują na tle nerwicowym, często w wieku przedszkolnym. Polega to na trudnościach w zasypianiu i lękach nocnych. Może to wynikać z nieregularnego trybu życia lub braku właściwych warunków do snu. Kolejnym zaburzeniem rozwojowym jest nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi- ADHD. Objawami charakterystycznymi dla dziecka w wieku przedszkolnym, mogącymi wskazywać na diagnozowanie ADHD w późniejszym okresie są w sferze ruchowej- niepokój ruchowy w zakresie małej i dużej motoryki, niemożność zostania w bezruchu, chodzenie bezcelowe, bieganie, zmienność ruchów, podskakiwanie, machanie kończynami, dreptanie, zainteresowanie tym, co jest w zasięgu ręki. W sferze poznawczej to trudność w skupieniu uwagi, brak wytrwałości w zabawie, pochopność, przenoszenie uwagi z obiektu na obiekt, problemy ze strukturą zdania. W sferze emocjonalnej- nieopanowanie silnych reakcji emocjonalnych, wzmożona ekspresja uczuć, wrażliwość emocjonalna zwiększona, wybuchy złości, impulsywność działania. Dzieci z ADHD mają przeciętny lub ponadprzeciętny poziom intelektualny, choć nie zawsze jest to dostrzegane.
Ostatnią grupą zaburzeń są zaburzenia o podłożu językowym. Dysleksja, czyli trudności w czytaniu, charakteryzuje się trudnościami w dekodowaniu pojedynczych słów, problemami z porządkowaniem elementów, koordynacją ruchową i orientacją przestrzenną. Dzieci dyslektyczne mieszczą się w normie intelektualnej. Prócz dysleksji często występującym zaburzeniem jest dysgrafia, czyli trudności w osiągnięciu dobrego poziomu graficznego pisania oraz dysortografia- trudności w poprawnym pisaniu.
Tekst: Agnieszka Malinowska